ZEYNEP BAYAR
Dünya salgının neden olduğu ekonomik şokun üstesinden şimdi gelememişken Ukrayna savaşının yarattığı besin Bostancı Escort ve güç krizinin tam ortasında yeni bir imtihan veriyor Enflasyonun ABD de ve birçok Avrupa ülkesinde son 40 yılın en yüksek düzeyine ulaşması akıllara Enflasyon ne vakit düşüşe geçecek sorusunu Bostancı Escort Bayan getiriyor
IMF eski İcra Yöneticisi ve Hindistan Merkez Bankası eski Lider Yardımcısı Rakesh Mohan global enflasyonun nedenleri ve merkez bankalarının yüksek enflasyona karşı uyguladığı siyasetlerin aktifliği hakkında Bloomberg HT nin Escort Bostancı sorularını yanıtladı
Enflasyonu tetikleyen temel faktörler
Kovid 19 salgını sırasında uygulanan kapanmalar sonucunda fabrikaların ve limanların düşük kapasiteyle çalışmaları son mal üretiminde meselelerin yaşanmasına ve fiyatların yükselmesine sebep oldu Öteki taraftan son yıllarda orta malların en uygun fiyattan veren ülkelerden temin edilmesi ve eser kesimlerinin ucuz işgücü sağlayan ülkelerde birleştirilmesi tedarik zincirindeki yapıyı daha da karmaşık hale getirdi
Buna bir örnek olarak Just in Time JIT olarak isimlendirilen maliyet ve stok denetim sistemini gösterebiliriz Tam vaktinde satın alma ve üretimi gerektiren bu sistem en az envanter prensibini benimsemesi sebebiyle pandemi müddetince otomotiv bölümünü olumsuz etkiledi Ayrıyeten araba üreticilerinin kâfi ölçüde çip temin edememesi de üretimde önemli düşüşlere yol açtı Artan talebin de tesiriyle araba fiyatlarında yükseliş yaşandı
Rakesh Mohan salgın periyodunda fabrikaların kapanmasının konteynerlerde ve yarı iletkenlerde yaşanan kıtlığın birçok kesimi etkilediğini son devirde Çin deki karantina uygulamasının da tedarik zincirine son darbeyi vurduğunu söyledi
Diğer taraftan Rusya nın Şubat ayında Ukrayna ya karşı açtığı savaş jeopolitik risklere bir yenisini daha ekledi Avrupa Birliği nin AB ham petrol doğalgaz ve katı yakıt ithalatında Rusya ya bağımlı olmasına karşın AB nin Kuzey Akım 2 projesini iptal edilmesi güç fiyatlarında sert yükselişlere neden oldu Savaşın enflasyon üzerindeki tesirine değinen Mohan Rusya nın Ukrayna yı işgal etmesinden evvel de birçok emtia fiyatının hâlihazırda baskı altında olduğunu hatırlatarak Savaş sebebiyle birden fazla dal etkilense de en çok ziyanı emtia ithal eden ülkeler gördü dedi
Savaş yalnızca emtia fiyatlarında değil ayrıyeten besin fiyatlarında da yükselişe sebep oldu Avrupa’nın ‘tahıl ambarı’ olarak bilinen Ukrayna’nın Rusya tarafından işgali buğday fiyatlarını 14 yılın en yüksek düzeyine çıkardı Ukrayna Devlet Lideri Volodimir Zelenskiy Ukrayna nın Odessa limanları üzerinden her ay 10 milyon ton tahıl ihraç edebileceğini fakat 22 25 milyon ton tahılın bloke edildiğini açıklamıştı Global buğday arzının yüzde 35’inin hayvan yemi için kullanıldığı düşünüldüğünde yakın vakitte yalnızca tahıl eserlerinin değil ayrıyeten et ve hayvansal eserlerin fiyatlarının da olumsuz etkilenmesi bekleniyor
Birçok ekonomistin enflasyon uyarısı merkez bankaları tarafından dikkate alınmadı
Mohan enflasyonu tetikleyen nedenlerin merkez bankaları tarafından dikkate alınmadığını söylediği konuşmasında şu sözleri kullandı
Birçok ekonomistten gelen ikaza karşın gelişmiş ülkelerdeki merkez bankaları enflasyonun önemli bir sorun haline gelebileceğini düşünmedi Merkez bankaları enflasyonun süreksiz olacağını düşündüğünden müdahalede geç kaldılar Uzun bir periyot boyunca negatif gerçek faizler vardı Mali genişlemeyle sisteme çok fazla likidite enjekte ettiler Artık Fed Avrupa Merkez Bankası İngiltere Merkez Bankası birinci olarak sistemdeki likiditeyi azaltmaya çalıştı İkinci olarak da faizleri artırdı Artık şunu soruyoruz Bu faiz artışları yeteri kadar fazla ve süratli olabilecek mi
Mohan Eski ABD Hazine Bakanı Lawrence Summers ın yayımladığı bir yazıya atıfta bulunarak ABD deki enflasyonun 1980 lerden farklı olmadığını ve Fed in daha güçlü hareket etmesi gerektiğini vurguladı
Küresel enflasyonun geleceği hakkında beklentiler ne istikamette
Ukrayna savaşı öncesinde ABD ve Çin ortasında yaşanan güç savaşının global ticareti hâlihazırda olumsuz etkilediğini söyleyen Mohan Çin in Rusya yı desteklemesi sebebiyle savaş sonrasında ABD ve Çin ortasındaki münasebetin daha da hassas hale geldiğini belirtti Mohan Ukrayna savaşının devam etmesi durumunda global ticarette çok ciddi meseleler yaşanılacağını ve bu durumun enflasyonist baskıları artıracağını söyledi
Dünya Bankası ve IMF bu yıl için enflasyon kestirimlerini yükselten kuruluşların başında geldi IMF Nisan 2022 Dünya Ekonomik Görünüm Raporu nda gelişmiş ekonomiler için bu yılki enflasyon kestirimi yüzde 5 7 e gelişmekte olan ekonomiler için ise yüzde 8 7 ye yükseltti
Dünya Bankası Lideri David Malpass enflasyona ait yaptığı değerlendirmede Birçok ülke için resesyondan kaçınmak güç olacak tabirini kullanmıştı Stagflasyon riskine vurgu yapan Malpass enflasyonun uzun mühlet daha yüksek kalma riskinin olduğunu açıklamıştı Avrupa Merkez Bankası Lideri Christine Lagarde ise en çok enflasyon makasından endişelendiğini belirterek petrol ambargosu yahut gaz tedarikinde dert olması durumunda farklı senaryoların ortaya çıkabileceğini söylemişti Enflasyonist baskıların devam edeceğini öngören bir başka isim de Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası Başekonomisti Beata Javorcik olmuştu Savaşın EBRD bölgelerinde ve global olarak iktisat üzerinde derin bir tesir yarattığını söyleyen Javorcik bu baskının kesinlikle artacağını belirtmişti
Sonuç olarak ekonomistlerin ve memleketler arası kuruluşların global enflasyon oranları hakkında yaptığı iddialar incelediğinde yüksek enflasyonun önümüzdeki kış boyunca bizlerle olacağı öngörülüyor 2023 ve 2024 yılları için iddia edilen oranların ise savaşın devam etmesi ve güç arzında yaşanan problemlere bağlı olarak üst istikametli güncellenmesi bekleniyor
